Structurele effecten

In de meeste Beter Benutten-projecten is het doel het realiseren van structurele effecten, waarbij reizigers definitief kiezen voor een andere reistijd, een ander vervoermiddel of thuiswerken. Maar hoe bevorder je structurele effecten en hoe maak je die meetbaar?

• Een programmatische aanpak lijkt meer effect op te leveren dan losse projecten.

In de regio's Maastricht en Arnhem-Nijmegen is gekozen voor een programmatische opzet. Kenmerkend voor zo'n aanpak is een samenhang tussen probleemanalyse, doelen en uitgevoerde maatregelen, waarbij gebruik is gemaakt van gedrags- en marketingexpertise (zie praktijkvoorbeelden).

• Evalueren en tussentijds leren van ervaringen leidt tot betere effecten.

Voor het beïnvloeden van gedrag bestaan geen kant-en-klare formules die altijd werken. De kunst is om een aanpak te vinden die aanslaat bij jouw doelgroep. Door uitproberen, evalueren en bijstellen kom je tot een steeds effectievere aanpak. Dit gebeurde bijvoorbeeld bij de Twentse fietsacties. De fietsacties werden jaarlijks geëvalueerd en verbeterd. Zo werd aanvankelijk ingezet op de aanschaf van een elektrische fiets, terwijl in het derde jaar ook het fietsen zelf werd beloond. Later zijn gedragsprincipes als sociale invloed benut, waarbij werknemers werden beloond als ze een collega aan het fietsen kregen.

• Sturen op continuïteit (structureel effect) is onderdeel van het projectontwerp.

In het ontwerp kun je al uitgaan van gedragsinzichten. Nieuw gedrag beklijft bijvoorbeeld langer als mensen daar stap voor stap naartoe worden begeleid. Bekend is ook dat mensen sneller stoppen wanneer de veranderperiode kort is (korter dan drie maanden) of wanneer ze het alleen voor een tijdelijke financiële beloning doen. Daarnaast wordt in Beter Benutten bewust gestuurd op een continue impuls. Zo is bevorderd dat werkgevers het nieuwe reisgedrag blijven stimuleren met hun beleid, een andere reiskostenvergoeding en voorzieningen (deelauto's, bedrijfsfietsen, thuiswerken).

• Maak structurele effecten meetbaar.

Binnen Beter Benutten verschilt de manier waarop de structurele effecten zijn gemeten. Zo is deelnemers in een enquête gevraagd naar hun plannen, zijn zij na een project nog gevolgd met trackingtools of is de aanschaf van een ov-jaarkaart als indicator gebruikt. Stel van tevoren een betrouwbare meetmethode vast. Feitelijk gedrag is bijvoorbeeld een meer betrouwbare indicator voor het meten van gedrag dan 'voornemens' of 'plannen'. Maar, hoe dan ook: meten is weten.

'De U15-werkgevers committeren zich aan het thema duurzame mobiliteit, en dat zien we graag. Als overheid werk je aan de infrastructuur en zoek je naar prikkels bij mensen, maar uiteindelijk sturen werkgevers het beste.' (Lot van Hooijdonk, wethouder verkeer en mobiliteit bij de Gemeente Utrecht in de Resultatenkrant van juni 2015)

Praktijkvoorbeelden 

Programma in Maastricht: de som is meer dan de delen

Maastricht bereikbaar (overkoepelende merknaam) kiest voor een programmatische aanpak. Het programmabureau helpt reizigers stap voor stap op weg naar structureel nieuw reisgedrag. Daarnaast zijn er convenanten gesloten met grote werkgevers en wordt samengewerkt met de toeristensector. Het programma verbindt de verschillende elementen: 

• een jaarrond aanbod van arrangementen, van probeeraanbod tot vervolgaanbod;
• goed getimede incidentele acties die veel publiciteit genereren (bijvoorbeeld tijdens het evenement Magisch Maastricht en bij afsluitingen van afritten);
• contacten met bedrijven, scholen, de toeristensector en aanbieders van mobiliteitsdiensten;
• gebruikersgerichte website met praktische en persoonlijke informatie, in combinatie met een helpdesk voor persoonlijke ondersteuning;
• flexibele programmering en continue verbetering van het aanbod.

Arnhem-Nijmegen stuurt op continuïteit door samenwerking

Team Slim, dat de aanpak voor werkgevers en bezoekers coördineerde in de regio Arnhem Nijmegen, had als doel: blijvend minder auto's in de spits. Om dit structurele effect te halen, sloot het team aan bij belangen en drijfveren van werkgevers en publiekstrekkers. Bij elke activiteit is gezocht naar een gezonde marktverhouding tussen ondernemers, automobilisten en marktpartijen. Vanaf de start van projecten keek team Slim welke partijen belang hebben bij maatregelen en wie de kar kon trekken. De focus lag op een gezonde 'return on investment'. Met als resultaat dat maatregelen worden vervolgd, bijvoorbeeld omdat lokale partijen investeren in deelfietsen, of een parkeermanagementorganisatie zijn rol oppakt. Door mobiliteit te koppelen aan het Green Key-label van de evenementensector, werkt ook deze sector aan duurzame bereikbaarheid.